انتخاب انواع کامپوزیت دندان می‌تواند کمی سخت و گیج‌کننده باشد. هر کامپوزیت تجاری دارای ویژگی‌ها، کاستی‌ها و معایب مختلفی است. کاربرد آنها باتوجه‌به نوع فناوری ساخت و نوع مواد تشکیل‌دهنده متفاوت است. آشنایی با این انواع می‌تواند در انتخاب بهترین گزینه بسیار موثر باشد. کامپوزیت‌ها به‌طورکلی به ترکیباتی گفته می‌شود که از دو جزء ماده زمینه (ماتریس) و ماده تقویت‌کننده تشکیل شده باشند. تقویت‌کننده برای بهبود خواص و ویژگی‌ها ماده زمینه اضافه می‌شود.
کاه‌گل‌ها از قدیمی‌ترین کامپوزیت‌های دنیا هستند. کامپوزیت‌های دندانی هم از این قاعده مستثنی نیست و از دو جزء ماتریس و تقویت‌کننده تشکیل شده‌اند. ما در این مقاله از سایت دکتر مصطفوی قصد داریم اطلاعاتی پیرامون دسته‌بندی‌های مختلفی که برای انواع کامپوزیت دندان وجود دارد ارائه کنیم. لطفا تا انتها با ما همراه باشید.
پنج کاربرد مهم ونیرهای کامپوزیتی
کامپوزیت‌های دندانی ترکیبی از رزین، پلاستیک یا شیشه هستند که در مقایسه با فلز‌ها از جنبه زیبایی حائز اهمیت هستند. برخلاف فلز‌ها که امکان انتخاب رنگ در آنها وجود ندارد، می‌توان رنگ کامپوزیت‌ها را مطابق با رنگ دندانهای طبیعی انتخاب کرد.
کامپوزیت‌ها به‌طورکلی برای اهداف مختلفی استفاده می‌شود. در این قسمت می‌خواهیم کاربرد انواع کامپوزیت های دندان را نام ببریم.
کرون‌های کامپوزیتی
در مقایسه با تاج‌های طلایی، سرامیکی یا زیرکونیومی مقاومت کمتری دارند؛ بنابراین در بازه‌های زمانی کوتاه‌تری مجبور به تعویض آنها خواهید شد. این کرون‌ها یا به‌تنهایی از کامپوزیت ساخته میشوند یا ترکیبی از فلز و کامپوزیت هستند. در کرون‌های کامپوزیت-فلزی فقط قسمتی از تاج که در معرض دید است از کامپوزیت ساخته می‌شود. کرون‌های کامپوزیتی در موارد زیر کاربرد دارند:
- امکان پرداخت هزینه کرون‌های فلزی یا سرامیکی را ندارید.
- نسبت به فلز یا سرامیک حساسیت دارید (حساسیت به سرامیک بسیار نادر است).
- به‌عنوان درمان‌های موقت استفاده کنید.
بریج‌های کامپوزیتی
یکی دیگر از انواع کامپوزیت دندان هستند که همانند کرون‌های کامپوزیتی می‌توانند ترکیبی از فلز و کامپوزیت باشند و معمولا زمانی استفاده می‌شود که بیمار توان پرداخت هزینه بریج‌های گران‌تر را ندارد.
بریج‌های کامپوزیتی چسبی
این نوع از کامپوزیت‌ها زمانی استفاده می‌شود که یکی از دندان‌هایتان (معمولا دندانی قدامی) را ازدست‌داده باشید. در این روش، دندان مصنوعی کامپوزیتی با روش کامپوزیت باندینگ به دندانهای طبیعی مجاور چسبانده می‌شود. مزیت اصلی این روش عدم آسیب به دندانهای طبیعی مجاور است. پزشک در موارد زیر ممکن است این روش درمانی را به شما توصیه کند:
- استخوان کافی برای کاشت ایمپلنت نداشته باشید.
- دلتان نمی‌خواهد مثل بریج‌های معمولی دندانهای طبیعی مجاورتان تراش داده شوند.
- امکان پرداخت هزینه بالاتر را ندارید.
پرکردن حفره‌های دندانی
پرکردن حفره‌های دندانی، از دیگر کاربردهای مهم کامپوزیت‌ها است. دندانهای پرشده با کامپوزیت در مقایسه با آمالگام‌ها مقاومت کمتری در برابر شکستگی دارند. چسبندگی کامپوزیت به دندانها بیشتر از آمالگام‌ها است؛ بنابراین امکان افتادن کامپوزیت و خالی‌شدن حفره دندان کمتر است.
ونیرهای کامپوزیتی
ونیرهای کامپوزیتی از دیگر کاربردهای مهم کامپوزیت‌ها هستند. روکشهای کامپوزیتی لایه نازکی از مواد هستند که برای اصلاح رنگ دندانها روی آنها قرار میگیرند. روکشهای کامپوزیتی با استفاده از تکنیک باندینگ روی دندان قرار میگیرند.
دسته بندی کامپوزیت دندان بر اساس قوام
انواع کامپوزیت دندان بر اساس قوام به دو دسته سیال و دارای تراکم تقسیم میشوند که در ادامه توضیحات مختصری درباره هریک خواهیم داد:
کامپوزیت‌های سیال
کامپوزیت‌های سیال، دارای درصد بالاتری از رزین‌ها هستند؛ بنابراین ویسکوزیته کمتری دارند و روان‌تر هستند. کامپوزیت‌های سیال بیشتر برای ترمیم شکاف‌ها و پرکردن حفره‌های کوچک استفاده می‌شود؛ زیرا به دلیل روان بودن قابلیت نفوذ به داخل شیارهای دندان را دارد و مانع از تراش زیاد دندان می‌شود. میزان انقباض این کامپوزیت‌ها در مقایسه با کامپوزیت‌های دارای تراکم بیشتر است، به همین دلیل امکان تجمع غذاها در حدفاصل دندان و کامپوزیت وجود دارد. کامپوزیت‌های سیال در مقایسه با کامپوزیت‌های معمولی انعطاف‌پذیرتر هستند که این ویژگی دارای مزایا و معایبی است. مقاومت کامپوزیت‌های سیال در مقایسه با کامپوزیت‌های معمولی کمتر است.
کامپوزیت‌های دارای تراکم
این کامپوزیت‌ها چسبناک‌تر و ویسکوزتر از کامپوزیت‌های معمولی هستند. این افزایش غلظت برای نزدیک‌کردن ویژگی‌های این کامپوزیت به آمالگام است تا میزان مقاومت آن افزایش پیدا کند. این نوع کامپوزیت‌ها بیشتر برای پرکردن دندانهای خلفی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
دسته‌بندی کامپوزیت های ونیر با توجه به نوع کاربرد
انواع کامپوزیت ونیر از نظر نوع استفاده و قرارگیری آن روی دندان به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم میشوند که در ادامه توضیحاتی درباره آنها ارائه خواهیم کرد.
ونیرهای مستقیم
به قرارگرفتن مستقیم ونیرها روی دندان اشاره دارد. این نوع روکش‌ها از رزین ساخته میشوند و بسیار انعطاف‌پذیر هستند. ظرافت و طبیعی‌بودن ونیرهای کامپوزیتی مستقیم تا حد زیادی به مهارت دندانپزشکتان بستگی دارد و مهم‌ترین عامل در رضایت شما از نتیجه کار، هماهنگی رنگ ونیر با پوست و سایر دندانهای شما است؛ بنابراین لازم است در انتخاب پزشک و رنگ نهایت دقت را داشته باشید.
بعد از انتخاب رنگ، دندانپزشکتان اقدام به آماده‌سازی مواد کامپوزیتی می‌کند. در روش مستقیم بعد از آنکه سطح دندانتان به مقدار ناچیزی تراش داده شد، بلافاصله مواد کامپوزیتی روی دندان قرار می‌گیرد. سپس پزشک کار شکل‌دادن به کامپوزیت‌ها را روی دندان به‌صورت دستی آغاز می‌کند. بسته به آناتومی و پهنای لبخند شما 12 تا 16 دندان نیاز به ونیرهای کامپوزیتی دارند. در آخرین مرحله از کار با استفاده از تاباندن اشعه آبی کامپوزیت‌ها سفت و محکم میشوند.
ونیرهای غیرمستقیم
به ونیرهایی گفته می‌شود که در محیط دندانپزشکی ساخته و شکل گرفته میشوند. در این روش باید مرحله کمی آزاردهنده قالب‌گیری را از سر بگذرانید. برای این کار پزشکتان قالبی به شما می‌دهد تا آن را گاز بگیرید. البته قبل از قالب‌گیری کمی از دندانها تراش داده میشوند. سپس قالب به لابراتوار ارسال می‌شود تا ونیرهای کامپوزیتی ساخته شوند. به دلیل طولانی‌بودن این بازه زمانی ممکن است پزشکتان استفاده از روکشهای موقت را در این بازه زمانی پیشنهاد دهد. بعد از اتمام ساخت، ونیرهای کامپوزیتی روی دندان‌هایتان چسبانده میشوند. حالا دیگر می‌توانید مقابل آینه بایستید و از لبخند زیبایتان لذت ببرید.
دسته بندی انواع کامپوزیت ها بر اساس ساختار
کامپوزیت‌های دندان بر اساس محل قرارگیری آنها دارای ساختارهای متفاوتی هستند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
کامپوزیت‌های قدامی
به آنها کامپوزیت‌های زیبایی هم گفته می‌شود، بیشتر برای دندان‌هایی استفاده می‌شود که ظاهر طبیعی آنها برایتان بسیار حائز اهمیت است. امکان تغییر شکل، اندازه و رنگ این کامپوزیت‌ها باعث می‌شود تا متناسب با نیازتان بهترین انتخاب را داشته باشید. میزان تراش دندان در این نوع کامپوزیت بسیار ناچیز است.
کامپوزیت خلفی
مثال دیگری برای انواع کامپوزیت ها از نظر ساختار است. همان‌طور که از اسمشان پیدا است این کامپوزیت‌ها مخصوص دندانهای خلفی هستند که وظیفه آسیاب غذا را برعهده دارند. این کامپوزیت‌ها با درنظرگرفتن میزان فشاری که حین جویدن به دندانهای آسیاب وارد می‌شود، طراحی شده‌اند. استفاده از آن برای دندانهای خلفی بسیار مناسب است؛ زیرا ماندگاری و مقاومت بسیار بالایی دارند.
کامپوزیت‌های مایع
یکی دیگر از انواع کامپوزیت دندان، هستند که انعطاف‌پذیری بسیار زیادی دارند؛ درنتیجه دندان‌پزشک حین کار‌کردن با این نوع کامپوزیت‌ها بسیار راحت است. اصلی‌ترین کاربرد کامپوزیت‌های مایع پرکردن پوسیدگی‌ها یا حفره‌های کوچک روی دندان است.
کامپوزیت‌های یونیورسال
برای ترمیم‌های زیبایی دندانهای قدامی و خلفی طراحی شده‌اند. برای هماهنگی بیشتر با رنگ طبیعی دندانها، این کامپوزیت‌ها در طیف وسیعی از رنگ‌ها ارائه می‌شود. کامپوزیت‌های یونیورسال به فرمت‌های مختلفی از جمله کپسول، مایع یا سرنگ وجود دارد.
کامپوزیت‌های سلف کیور
که به کامپوزیت‌های خودچسب هم معروف‌اند نوعی از کامپوزیت‌ها هستند که برای انجام فرایند پلیمریزاسیون (سفت‌شدن و چسبیدن کامپوزیت به دندان) نیاز به تاباندن اشعه نور ندارند؛ به همین دلیل بیشتر برای ترمیم هسته به کار می‌رود (زمانی که هسته خراب‌شده باشد؛ اما شرایط پل مناسب باشد این نوع کامپوزیت بهترین گزینه است). همچنین کامپوزیت‌های سلف کیور برای پرکردن حفره‌های بزرگ یا برای پرکردن دندانهای خلفی هم کاربرد دارند.
کامپوزیت‌های بالک فیل
عضو دیگری از این دسته‌بندی برای انواع کامپوزیت دندان هستند. برخلاف سایر کامپوزیت‌های رزینی که صرفا برای پرکردن حفره‌هایی با عمق 2 میلی‌متر کاربرد دارند، کامپوزیت‌های بالک فیل برای پرکردن حفره‌های عمیق دندان با عمق 4 تا 5 میلی‌متر استفاده میشوند. پرکردن حفره‌ها با این کامپوزیت صرفا با یک لایه انجام می‌شود؛ بنابراین باعث صرفه‌جویی در وقت و کاهش تعداد مراحل کار می‌شود.
کامپوزیت‌های ارتودنسی
در مراحل انجام ارتودنسی به کار می‌روند. از کاربردهای این نوع کامپوزیت می‌توان به سمان برای چسباندن براکت‌ها و باند‌های ارتودنسی اشاره کرد. این کامپوزیت‌ها لایت کیور هستند؛ یعنی برای فرایند پلیمریزاسیون نیاز به تاباندن نور دارند.
انواع کامپوزیت بر اساس اندازه ذرات
کامپوزیت‌های دندانی از اجزاء مختلفی ساخته شده‌اند. از جمله این اجزاء می‌توان به ماتریس رزین، فیلرها، عامل کوپلینگ، استارترهای پلیمریزاسیون، تثبیت‌کننده‌ها و رنگ‌دانه‌ها اشاره کرد. بخشی از خواص کامپوزیت‌ها به اندازه، شکل، غلظت و ترکیب ذرات پرکننده بستگی دارد. به‌طورکلی هرچه اندازه ذرات کامپوزیت ریزتر باشند، سطح آنها صیقلی‌تر است و اگر اندازه این ذرات بزرگ‌تر باشند، مقاومت کامپوزیت بالاتر است. در ادامه به دسته‌بندی انواع کامپوزیت بر اساس اندازه ذرات و شکل آنها اشاره خواهیم کرد.
ماکروفیل‌ها
از ذرات بزرگی تشکیل شده‌اند که این ویژگی دارای مزایا و معایبی است. این ذرات بزرگ باعث استحکام بسیار زیاد کامپوزیت میشوند؛ اما همین ویژگی باعث می‌شود تا نتوان آنها را پولیش کرد؛ در نتیجه برای مقاصد زیبایی کاربردی ندارند و صرفا به‌عنوان ترمیم‌کننده حفره‌ها می‌توان از آن استفاده کرد.
میکروفیل‌ها
در اوایل دهه 1980 برای جبران کاهش کامپوزیت‌های معمولی روانه بازار شدند. اندازه ذرات میکروفیل‌ها 0.02 تا 0.04 میکرومتر است که در مقایسه با نسل‌های قبلی کامپوزیت‌ها ده‌ها برابر کوچک‌تر هستند. این کامپوزیت‌ها ظاهر به‌شدت طبیعی و جذابی دارند؛ بنابراین بیشتر برای دندانهای قدامی استفاده میشوند. میکروفیل‌ها دارای پرکننده‌های کمتری هستند؛ درنتیجه مقاومت کمتری دارند.
میکروهیبریدها
دسته دیگری از انواع کامپوزیت دندان هستند که در مقایسه با نانوفیل‌ها اندازه بزرگ‌تری دارند؛ درنتیجه استحکام و مقاومت آنها بالاتر است؛ ولی در عوض رنگ‌پذیری بیشتری دارند. عمده‌ترین کاربرد میکرو هیبریدها پرکردن حفره‌های بزرگ دندانی است. بسیاری از پزشکان از کامپوزیت‌های میکروفیل و میکروهیبرید به‌صورت هم‌زمان استفاده می‌کنند؛ یعنی حفر‌های دندان را با میکروهیبریدها که استحکام بیشتری دارند پر می‌کنند و سطح دندان را که از نظر زیبایی حائز اهمیت است با میکروفیل‌ها ترمیم می‌کنند.
نانوهیبریدها
رایج‌ترین نوع کامپوزیتی هستند که امروزه استفاده می‌شود. نانوهیبریدها از ترکیب نانوذرات و ذراتی با اندازه بزرگ‌تر ایجاد میشوند. نانوذرات درصد کمی از مواد تشکیل‌دهنده این کامپوزیت‌ها هستند. هدف از ساخت نانوهیبریدها بهره‌مندی از مزایای ذرات بزرگ‌تر و ذرات ریزتر است؛ یعنی ساخت کامپوزیتی که علاوه بر استحکام مناسب، از زیبایی قابل قبولی هم برخوردار باشد.
نانوکامپوزیت‌ها
جدیدترین پیشرفت در کامپوزیت‌های دندانی است که صرفا از نانوذرات ساخته شده‌اند. هدف نهایی کامپوزیت‌ها شباهت به دندانهای طبیعی است. دندانهای طبیعی از نانوساختارها تشکیل شده‌اند؛ بنابراین کامپوزیتی که از ذرات نانویی ساخته شده باشد، بیشترین شباهت را به دندانهای طبیعی دارد.
ویژگی های مصرفی هر کدام از کامپوزیت‌ها چیست؟
در این قسمت می‌خواهیم انواع کامپوزیت بر اساس ویژگی های مصرفی را شرح دهیم تا شما بتوانید با استفاده از نیازتان بهترین نوع کامپوزیت را انتخاب کنید. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر هستند:
مقاومت
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کامپوزیت‌ها به‌ویژه برای ترمیم دندانهای خلفی میزان مقاومت آنها است؛ زیرا این دندانها حین جویدن متحمل فشار زیادی میشوند. کامپوزیت‌هایی که دارای مقاومت پایین‌تری هستند برای پرکردن دندانهای خلفی مناسب نیستند؛ زیرا احتمال شکستن این کامپوزیت‌ها بالا است. نانوکامپوزیت‌ها علاوه بر داشتن ویژگی‌های زیبایی مطلوب، به دلیل مقاومت بالا برای ترمیم دندانهای خلفی هم مناسب هستند.
پولیش‌پذیری
پولیش‌کردن کامپوزیت‌ها در افزایش میزان زیبایی آنها تاثیر بسزایی دارد. همچنین صاف و صیقلی‌شدن سطح آنها مانع از تجمع پلاک‌های باکتریایی داخل منافذ و شیارها می‌شود؛ اما میزان پولیش‌پذیری همه کامپوزیت‌ها یکسان نیست. نانوکامپوزیت‌ها بین سایر انواع کامپوزیت دندان بیشترین میزان پولیش‌پذیری را دارند. رتبه دوم میزان پولیش‌پذیری هم متعلق به هیبریدها است.
مقاومت در برابر سایش
باتوجه‌به میزان نیرویی که به دندانها وارد می‌شود و همچنین باتوجه‌به تاثیر واکنش‌های شیمیایی مختلف در دهان، میزان مقاومت کامپوزیت‌ها در برابر سایش برای ماندگاری طولانی آنها مهم است. دندانهای خلفی بیشتر از دندانهای قدامی دچار فرسایش میشوند. نانوکامپوزیت‌ها و کامپوزیت‌های معمولی بیشترین میزان مقاومت در برابر سایش را دارند (برخی منابع میزان مقاومت بیشتری را برای نانوکامپوزیت‌ها گزارش کرده‌اند)؛
رنگ‌پذیری
درخشندگی و عدم رنگ‌پذیری کامپوزیت‌ها یکی دیگر از ویژگی‌هایی است که از جنبه زیبایی دارای اهمیت است. اهمیت این ویژگی برای دندانهای قدامی بیشتر از دندانهای خلفی است.
Bisco، Coltene، DMG America، DMP Dental از جمله بهترین برندهای کامپوزیت دندان هستند که باتوجه‌به بودجه و نیازتان می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کنید. برای انتخاب بهترین برند، روی کمک دندانپزشکتان حساب ویژه‌ای باز کنید.
کلام پایانی
کامپوزیت‌ها باتوجه‌به اندازه ذرات تشکیل‌دهنده، دارای خواص و ویژگی‌های مختلفی هستند که هرکدام از آنها می‌توانند برای مقاصد مختلفی بهترین کاربرد را داشته باشند. در انتخاب نوع کامپوزیت باید به‌اندازه ذرات تشکیل‌دهنده، مقاومت و استحکامشان در برابر نیروی ناشی از جویدن، رنگ‌پذیری، مقاومت در برابر سایش و پولیش‌پذیری آنها دقت کنید.
دندان‌پزشک مورد اعتماد و حاذق می‌تواند بهترین مشاوره را درباره انتخاب انواع کامپوزیت دندان به شما بدهد. کلینیک دکتر مصطفوی ضمن برخورداری از پرسنل مجرب، با درنظرگرفتن میزان بودجه و نیازهای شما مناسب‌ترین روش درمانی را به شما پیشنهاد می‌کند. برای مشاوره و تعیین نوبت لطفا با کلینیک دکتر مصطفوی تماس بگیرید.